15.02.2016

Кичик бизнес субъектлари – давлат харидлари тизимида

Президентимиз Ислом Каримовнинг 2011 йил 7 февралдаги “Давлат харидлари тизимини мақбуллаштириш ва уларга кичик бизнес субъектларини жалб этишни кенгайтириш тўғрисида”ги қарори бу борада дастуриламал бўлаётир. Қарорда бюджет маблағларидан самарали ва мақсадли фойдаланиш, давлат буюртмаларини таъминлашда кичик бизнес субъектлари иштирокини кенгайтириш, ҳалол рақобат муҳитини ривожлантириш ҳамда давлат харидларини амалга оширишда ошкоралик ва очиқликни таъминлаш чора-тадбирлари белгиланган.

Давлат харидлари бўйича электрон аукцион савдолар илк бор 2011 йилда бошланган. Уларда 166 миллиард сўмлик битимлар тузилган ва бунда кичик бизнес субъектларининг улуши 89 фоизни ташкил этган. 2015 йилда 497 миллиард сўмлик битимлар тузилиб, уларнинг 99 фоизи кичик бизнес вакиллари улушига тўғри келган. Савдо жараёнида нархларнинг пасайиши ҳисобидан 139,8 миллиард сўм маблағ иқтисод қилинган.

Хўш, кичик бизнес вакиллари бу савдоларда қай тарзда ва қандай иштирок этади?

Бунинг учун улар электрон тизим орқали рўйхатга киритилиб, аккредитациядан ўтади. Ушбу мақсадда белгиланган тарзда ариза, имзо ва муҳр тасдиқланган карточка, гувоҳнома нусхаси ҳамда раҳбарларнинг паспорт нусхалари тақдим этилади. Сўнгра бевосита электрон савдоларда иштирок этиш учун олдиндан биржага комиссион йиғим ва аванс тўлаган иштирокчи исталган эълон бўйича ўз таклифларини бериши мумкин.

Давлат харидлари бўйича алоҳида турдаги товарлар (ишлар, хизматлар) рўйхати ҳукумат комиссияси томонидан белгиланиши йўлга қўйилган. Айни вақтда уларнинг тури қирқдан зиёд бўлиб, электрон савдоларда озиқ-овқат маҳсулотлари, мебель ва компьютер жиҳозларини етказиб бериш етакчи ўрин эгалламоқда.

Мазкур электрон савдоларни ташкил этиш учун тадбиркорларга қулайлик яратиш мақсадида биржанинг махсус ахборот портали яратилган. Портални яратиш ва жорий этишда давлат харидларини амалга оширишнинг илғор жаҳон тажрибаси, жумладан, синалган ва ўзининг ижобий самарасини кўрсатган замонавий электрон биржа савдолари тизимидан кенг фойдаланилган. Бу давлат харидлари жараёнининг очиқ-ошкоралигини таъминлашга хизмат қилмоқда. Шунинг учун биржада ташкил этилаётган электрон савдолар тизими давлат харидларининг ҳам буюртмачилари, ҳам товарни етказиб берувчилари учун бирдек қулайлик яратмоқда.

– Электрон савдолар тескари аукцион, яъни, нархни арзонлаштириш механизми асосида амалга оширилади ва бошланғич нархнинг пасайиши билан якунланади, – дейди Республика товар-хомашё биржаси Кичик бизнес субъектлари маҳсулотларини қўллаб-қувватлаш марказининг мутахассиси Муроджон Зокиров. – Яъни, бюджет ташкилоти ўзига керакли маҳсулот ҳақида биржанинг махсус ахборот порталига эълон берганда унинг бошланғич нархини белгилайди. Ушбу эълонга 10 кун мобайнида барча корхоналар тенг ҳуқуқли равишда ўз таклифини беради. Савдо якунлангач, энг яхши таклиф автоматик тарзда тизим томонидан аниқланади ва унинг эгаси савдолар ғолиби, деб белгиланади. Бунда савдо жараёнларига инсон омилининг таъсир этиши тўла чегараланганлиги алоҳида эътиборга лойиқ.

Шундан сўнг ғолиб етказиб берувчи билан буюртмачи ўртасида шартнома шакллантирилади. Бу жараён ҳам автоматик тарзда бажарилади. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2013 йил 11 июндаги қарори билан тасдиқланган “Ўзбекистон Республика товар-хомашё биржасида электрон харидларни ташкил этиш ва ўтказиш тартиби тўғрисидаги Низоми”га мувофиқ контракт юридик кучга эга бўлиши учун ушбу ҳужжат савдоларда ғолиб чиққан етказиб берувчи ёки унинг агенти ва биржа томонидан савдолар ғолиби аниқланган вақтдан бошлаб беш иш куни мобайнида имзоланиши керак.

Электрон давлат харидлари тизимида кичик бизнес субъектлари учун яратилган қулайликлар қаторига тадбиркорлар учун махсус ахборот порталида яратилган интерактив хизматлар ҳам киради. Сўнгги йилларда, улар учун қўшимча қулайликларни яратиб бериш мақсадида порталда давлат ва корпоратив харидлар иштирокчиларининг шахсий кабинети, нархларнинг электрон маълумотномаси, онлайн-маслаҳат, call-марказ, форум каби интерактив хизматлар жорий этилди.

Бундан ташқари, давлат харидлар тизимида кичик бизнес субъектларига кўмаклашиш мақсадида Республика товар-хомашё биржасининг Кичик бизнес субъектлари маҳсулотларини қўллаб-қувватлаш маркази фаолият юритиб келмоқда. Марказ томонидан мунтазам равишда ташкил этилаётган семинар, тренинг ва “Очиқ эшиклар куни” каби тадбирларда тадбиркорларга давлат ва корпоратив харидларда иштирок этиш масалалари юзасидан маслаҳат ва тавсиялар берилмоқда.

Давлат харидлари бўйича яратилган очиқ электрон тизим кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг унда янада кенгрок иштирок этишини таъминламоқда.

УзА